Szlakiem zabytków Podhala – część I

Zbliżają się wakacje, które sprzyjają górskim wędrówkom. Dni są coraz dłuższe, wieczory cieplejsze, a i o urlop w pracy łatwiej. Podhale, znajdujące się pomiędzy północnymi stokami Tatr i Gorców obfituje w zabytki, które warto odwiedzić właśnie w tym czasie. Jakie obiekty i miejsca możecie napotkać?  

Zamek Dunajec  

Duma Podhalan, czyli zamki o średniowiecznym rodowodzie w Niedzicy i Czorsztynie. Usytuowane są na przeciwległych brzegach Jeziora Czorsztyńskiego i stanowią jedną z największych atrakcji województwa małopolskiego.  

Ten pierwszy, zwany Dunajcem wzniesiono w XIV w. przez Węgrów, by po latach służenia jako obrona przed najazdami wrogów, został zdewastowany podczas II wojny światowej. Na szczęście na jego odbudowę nie potrzeba było dużo czasu, bo dziś w odnowionym budynku znajduje się muzeum oraz pokoje gościnne. Ponadto na odwiedzających czeka Wozownia z ekspozycją zabytkowych pojazdów konnych z lat 1900-1939  i Spichlerz, służący obecnie, jako miejsce wystawy o Sztuce Ludowej Spisza.  

Z zamkiem wiąże się kilka legend, w tym ta najsłynniejsza o Białej Damie. Umina, inkaska księżniczka, chcąc znaleźć schronienie przed hiszpańskimi szpiegami dla siebie i skarbu, ukryła się w budynku. Niestety, chciwość wrogów zdecydowała o jej śmierci i od tego czasu można spotkać jej ducha na terenie dziedzińca. Inna z legend mówi natomiast o Brunhildzie, którą mąż przez przypadek w gniewie wepchnął do znajdującej się na zamku studni.   

Zamek Czorsztyn 

Drugi zamek – a raczej jego utrwalone ruiny, również przyciąga laików, jak i historyków. Uznaje się, że fundatorem budowli w XIII w. była żona Bolesława Wstydliwego – księżna Kinga. Zajrzeć można tam do części zachowanego zamku i renesansowej baszty, z której rozpościera się widok na Zbiornik Czorsztyński, Pieniny Spiskie oraz Tatry. Na turystów czeka też wystawa o zamku i lapidarium.  

Okres świetności przypada na czas panowania w zamku starosty – Jana Baranowskiego w XVII w. To właśnie wtedy dokonano w nim największego rozwoju, a następnie nastąpił pożar i budowla spłonęła pod koniec XVIII w. Czorsztyn stał się wówczas inspiracją dla romantycznych artystów, którzy utrwalali zgliszcza na obrazach i wierszach. Ponadto, służył, jako schron dla wielu znanych nazwisk w historii Polski. Przypuszcza się, że w jego warowni przebywał Bolesław Wstydliwy, a w komnatach urzędował m.in. Ludwik Andegaweński, Władysław Jagiełło, czy Władysław Warneńczyk. 

Cmentarz na Pęksowym Brzysku 

Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzysku w Zakopanem to najstarsze takie miejsce  w tym górskim miasteczku i jedno z najsłynniejszych w Polsce. Mieści się przy ul. Kościeliskiej. W nekropolii pochowanych zostało 250 twórców, dzięki którym Zakopane jest dziś tak niezwykle ciekawym pod względem historii i cennych zabytków miejscem. W 1931 r. cmentarz został uznany za zabytek narodowy.  

W 1889 r. na Pęksowym Brzysku pochowano pierwszego zasłużonego – doktora Tytusa Chałubińskiego. Nazywano go „Królem Tatr”, bo był jedyną postacią w historii Zakopanego o tak wszechstronnych zdolnościach, którego oficjalnie pożegnał nawet Bolesław Prus. Kolejne znane postacie, które spoczęły na cmentarzu to artyści, ratownicy, przewodnicy tatrzańscy, politycy i sportowcy. Stworzono tu także symboliczne nagrobki, m.in. himalaisty Macieja Berbeki, kompozytorów Karola Szymanowskiego i Mieczysława Karłowicza, czy dramaturga Stanisława Ignacego Witkiewicza Witkacego.  

Chata Sabały  

Tzw. Sabałówka jest rodzinnym muzeum prowadzonym przez potomków słynnego na Podhalu rodu Krzeptowskich, mieszczącym się w Zakopanem. To także najstarszy dom w Zakopanem z przełomu XVIII i XIX w. Miejsce to czaruje przybywających swoim sielskim klimatem i zabudową osadzoną w stylu śląsko-spiskim. Można poczuć się tu jak przed laty i dokładnie obejrzeć miejsce, w którym urodził się słynny gawędziarz i muzykant Jan Krzeptowski Sabała. Chałupa jest przepełniona zabytkowymi meblami, narzędziami, sprzętem życia codziennego i fotografiami rodziny Sabałów.  

Muzeum Podhalańskie im. Czesława Pajerskiego w Nowym Targu  

Na mapie Nowego Targu można znaleźć Muzeum Podhalańskie, które mieści się w murach dawnego miejskiego ratusza. Czesław Pajerski – kustosz muzeum w 1959 r. ogłosił jego powstanie. Po siedmiu latach turyści mogli obejrzeć pierwsze eksponaty związane z historią tego podhalańskiego miasta i funkcjonujących tutaj rzemiosł, jak np. tkactwo, szewstwo, stolarstwo, czy drukarstwo. Bogate zbiory pozwalają poczuć klimat dawnych lat i obejrzeć dzieła twórców tj.  Michał Rekucki, Edward Sutor, Jan Reczkowski czy Anna Dobrzańska.